Καιρός

31 Ιουλ 2016

Απαραίτητο ένα Σχέδιο Ψηφιακής Ανάπτυξης της Οικονομίας


Γιώργος Γιαγλής

Συμπληρώσαμε αισίως έξι χρόνια μνημονίων (και πάνω από οκτώ χρόνια οικονομικής κρίσης) και η δημόσια συζήτηση στην Ελλάδα εξακολουθεί, μοιρολατρικά και υπνωτισμένα, να περιστρέφεται γύρω από το κατά πόσο οι τρεις δανειακές συμβάσεις που έχουμε ήδη υπογράψει είναι αποτελεσματικές (απάντηση: δεν είναι) και αν τα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που έχουν ληφθεί από το 2010 ως σήμερα θα μας οδηγήσουν κάποτε στην πολυπόθητη ανάπτυξη (απάντηση: από μόνα τους, όχι). Είναι, επιτέλους, καιρός να συζητήσουμε και να συμφωνήσουμε επί του πραγματικού διακυβεύματος, αυτού που θα έπρεπε να μας απασχολεί από την πρώτη κιόλας μέρα της κρίσης: Ποιο είναι το νέο αναπτυξιακό και παραγωγικό μοντέλο που θέλουμε για τη χώρα; Σε ποιους πυλώνες πρέπει να στηριχτεί η (εθνική) προσπάθεια εξόδου από την κρίση; Ποιες είναι οι πρωτοβουλίες που πρέπει ένα υπεύθυνο κράτος να πάρει ώστε να βγάλει τη χώρα από την περιδίνηση της αυτοτροφοδοτούμενης ύφεσης και υπερφορολόγησης πολιτών και επιχειρήσεων;

Θα πρέπει να είναι πλέον πασιφανές σε όλους, ανεξάρτητα από πολιτικο-ιδεολογική τοποθέτηση, ότι η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο πρέπει να στηρίζεται στους πυλώνες εκείνους στους οποίους η χώρα διαθέτει συγκριτικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Ένας από τους πυλώνες αυτούς είναι, δίχως αμφιβολία, οι νέες τεχνολογίες και, ειδικά, οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των ψηφιακών επικοινωνιών (σταθερή και κινητή ευρυζωνικότητα). Στους τομείς αυτούς, η Ελλάδα διαθέτει αξιόλογους επιστήμονες, ένα άρτια εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό με υψηλές δεξιότητες, καθώς και υγιείς επιχειρήσεις με εξωστρεφή προσανατολισμό. Επιπρόσθετα, η Ελλάδα μπορεί, ακόμα και μέσα στη βαθύτερη κρίση, να υπερηφανεύεται για ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο οικοσύστημα νεοφυών επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, που εκμεταλλεύεται το πλούσιο ταλέντο που αναδύεται από τα πανεπιστήμιά μας και το γεγονός ότι η ψηφιακή ανάπτυξη δεν περιορίζεται από γεωγραφικούς ή άλλους παράγοντες και μπορεί να παράξει τεχνολογίες και εφαρμογές αιχμής με δυνατότητες προώθησης στην παγκόσμια αγορά.

Ακόμα όμως και ο πιο ενθουσιώδης και ταλαντούχος νέος απόφοιτος, επιστήμονας ή επιχειρηματίας, δεν μπορεί (και δεν πρέπει να χρειάζεται) συνεχώς να παλεύει με ένα τέρας γραφειοκρατίας και υπερφορολόγησης, αλλά και με ένα αλλεργικό στην καινοτομία και στις επενδύσεις, και εν τέλει εχθρικό προς αυτόν, κράτος. Χωρίς το κατάλληλο υπόστρωμα πολιτικών πρωτοβουλιών, που θα αλλάξουν, ριζικά και μόνιμα, αυτό το περιβάλλον, η χώρα δε θα μπορεί να αξιοποιήσει τα νέα ταλέντα της, με αποτέλεσμα να είναι καταδικασμένη να βλέπει τους ανθρώπους που έχει εκπαιδεύσει και εξειδικεύσει, με σημαντικό κόστος για τον Έλληνα φορολογούμενο, να φεύγουν για να παρέχουν τις υπηρεσίες τους (και τον πλούτο που θα δημιουργήσουν) στο εξωτερικό. Ας δούμε πως μπορούμε να κρατήσουμε αυτούς τους ανθρώπους στην Ελλάδα, ώστε να καταστούν η κινητήριος δύναμη της νέας καινοτομίας και επιχειρηματικότητας της χώρας.

Οι Ψηφιακές Επικοινωνίες οδηγός για την ανάπτυξη της οικονομίας
Οι ψηφιακές επικοινωνίες πρωτοστατούν διεθνώς στο μετασχηματισμό των σύγχρονων οικονομιών, οδηγώντας πολλούς τομείς, ακόμα και τους πλέον παραδοσιακούς, προς την επόμενη βιομηχανική επανάσταση. Πληροφορική και Επικοινωνίες συγκλίνουν και οδηγούν κοινωνία και οικονομία στην εποχή της ψηφιακής ανάπτυξης προς ένα υπερσυνδεδεμένο μέλλον. Το σύνολο των οικονομικών κλάδων έχει την ευκαιρία να επωφεληθεί, σε όρους ανταγωνιστικότητας και εξωστρέφειας, από την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών κάθε τομέα: λιανεμπόριο (e-commerce), χρηματο-οικονομικές υπηρεσίες (e-banking / fintech), δημόσια διοίκηση (e-government), υγεία (e-health / telehealth), εκπαίδευση και κατάρτιση (e-learning), μεταφορές, ενέργεια και τουρισμός είναι μερικοί τομείς της οικονομίας, οι οποίοι επωφελούνται από τις δυνατότητες των ψηφιακών επικοινωνιών, προσφέροντας ανταγωνιστικότερα προϊόντα και υπηρεσίες.

Μέσω του ψηφιακού μετασχηματισμού, μπορεί να αυξηθεί η παραγωγικότητα, να βελτιωθούν οι δείκτες βιώσιμης ανάπτυξης, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και να αναδυθούν ακόμα περισσότερες νεοφυείς επιχειρήσεις με εξωστρεφή προσανατολισμό, προσελκύοντας σημαντικές άμεσες επενδύσεις. Παράλληλα, η καθημερινότητα των πολιτών αναβαθμίζεται, η πολιτεία αναδομείται και η δημόσια διοίκηση εξελίσσεται, καθώς οι ψηφιακές επικοινωνίες δημιουργούν νέες δυνατότητες παροχής υπηρεσιών ασφάλειας, έξυπνης διακυβέρνησης, αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής και προστασίας ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, υπηρεσίες, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες στην Ελλάδα της κρίσης για την αναστροφή της κατάστασης.

Παγκοσμίως, το οικονομικό αποτύπωμα των ψηφιακών επικοινωνιών ανέρχεται ήδη σε περισσότερα από 4,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ και βαίνει αυξανόμενο, ενώ ως το 2020 αναμένεται να δημιουργηθούν περισσότερες από 36 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που εκπονήσαμε στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για τις Ψηφιακές Επικοινωνίες στην Ελλάδα, τα οφέλη για τη χώρα, έστω και μόνο αν καταφέρει να συγκλίνει με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο σε ό,τι αφορά την ευρυζωνικότητα και τη χρήση δεδομένων μέσω κινητών δικτύων, θα είναι δυο ποσοστιαίες μονάδες αύξηση στο ΑΕΠ, δηλαδή 5,5 δισεκατομμύρια ευρώ μέχρι το 2020 (ή πάνω από τα δυο τρίτα του ποσού που έλαβε η χώρα ως πρώτη δόση από το τρίτο μνημόνιο, κατόπιν της πολύμηνης πρώτης αξιολόγησης). 

Το ψηφιακό χάσμα εμπόδιο στην ανάπτυξη
Αυτή τη στιγμή, ωστόσο, ελλείψει ενός εθνικού σχεδίου ψηφιακής ανάπτυξης, η χώρα βιώνει ένα σημαντικό ψηφιακό χάσμα. Βρισκόμαστε μόλις στην 26η θέση στην ΕΕ-28 και στην ομάδα των χωρών με την χαμηλότερη επίδοση στον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας – DESI (βλ. Σχήμα 1).

Σχήμα 1. Σύγκριση Ελλάδας, μέσου όρου ομάδας χωρών χαμηλής απόδοσης και μέσου όρου ΕΕ για τον DESI 2016, (Ψηφιακή Ατζέντα 2020)















Η χώρα παραμένει στις τελευταίες θέσεις σε πολλούς τομείς, όπως στη χρήση της κινητής ευρυζωνικότητας (44% έναντι 75% της ΕΕ-28), με το τζίρο από το ηλεκτρονικό εμπόριο να είναι μηδαμινός (1,7% έναντι 25% της ΕΕ-28, βλ. Σχήμα 2).

Σχήμα 2. Ηλεκτρονικό Εμπόριο στην Ελλάδα και την ΕΕ (2015), (Ψηφιακό Θεματολόγιο)













Το μόνο θετικό σημάδι, και ενδεικτικό της δυναμικής του κλάδου παρά την κρίση, είναι ότι, παρά την απόκλιση αυτή, παρατηρούνται αξιόλογες μεμονωμένες πρωτοβουλίες και καινοτομίες. Για παράδειγμα, ο κλάδος των κινητών εφαρμογών (mobile apps) έχει ετήσιο κύκλο εργασιών πάνω από 400 εκατομμύρια ευρώ και αποτελείται κυρίως από μικρές και νεοφυείς επιχειρηματικές προσπάθειες. Αντίστοιχα, ψηφιακές λύσεις στη ναυτιλία, τον τουρισμό και την αγροτική παραγωγή, ολοκληρωμένα προϊόντα για θέματα ασφάλειας δικτύων και επικοινωνίας δημόσιων υπηρεσιών, λύσεις για απομακρυσμένη διασύνδεση και διαγνωστικές μετρήσεις στο περιεχόμενο εμπορευματοκιβωτίων και άλλες αντίστοιχες πετυχημένες πρωτοβουλίες δείχνουν το δρόμο προς την πολυπόθητη ανάπτυξη.

Αυτό που απαιτείται είναι η διαμόρφωση ενός συνολικού σχεδιασμού ψηφιακής ανάπτυξης, ώστε οι πρωτοβουλίες αυτές να πάψουν να είναι αποσπασματικές και να πολλαπλασιαστούν. Για την ολοκληρωμένη οργάνωση και την επιτυχή υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδιασμού, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η συνεργασία μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Ο ιδιωτικός τομέας χρειάζεται να επενδύσει και το κράτος πρέπει να διαμορφώσει ένα σαφές, σταθερό και φιλικό στις επενδύσεις ρυθμιστικό πλαίσιο, προσφέροντας ταυτόχρονα κίνητρα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που αποτελούν την κινητήριο δύναμη της ελληνικής οικονομίας, ώστε να κατορθώσουν να εκσυγχρονιστούν ψηφιακά και, εν συνεχεία, να αναπτυχθούν επωφελούμενες από τις δυνατότητες των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να επανεξεταστούν υφιστάμενες πολιτικές και μέτρα, τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στην ψηφιακή ανάπτυξη και παρεμποδίζουν τη διείσδυση των ψηφιακών επικοινωνιών, όπως το ειδικό τέλος στην κινητή τηλεφωνία και οι κάθε λογής βραδυκίνητες διαδικασίες απελευθέρωσης επενδύσεων, οι οποίες αν αρθούν, θα ωθήσουν καθοριστικά την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και της ελληνικής οικονομίας συνολικά. Πρέπει όλοι μας να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, στο μέτρο που μας αναλογεί, και να προωθήσουμε τις κατάλληλες πρωτοβουλίες και δράσεις. Ο καθείς εφ’ ω ετάχθη.

* Γιώργος Γιαγλής, τ. Αντιπρύτανη Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών